-
اما و اگرهای «کپیرایت»
موسیقی ما - اولین نشست تخصصی بخش پژوهش سی و چهارمین جشنواره موسیقی فجر در چارچوب ویژه برنامه‌های «گفتمان چهل سالگی موسیقی فجر» چهارشنبه شب بیست و چهارم بهمن ماه با مشارکت شبکه رادیویی گفت‌وگو با موضوع «بررسی چالش‌ها و موانع عدم تحقق قانون حمایت از مولف و مصنف در موسیقی ایران» با حضور بابک چمن آرا و شهاب منا دو ناشر فعال موسیقی در تالار وحدت تهران برگزار شد.
«رضا مهدوی» دبیر بخش پژوهش سی و چهارمین جشنواره موسیقی فجر در ابتدای این نشست تخصصی که به همت شبکه رادیویی گفتگو در تالار وحدت تهران برگزار شد ، با قدردانی از مدیران رسانه ملی و رادیو گفتگو در برگزاری این نشست‌های پژوهشی با مشارکت ستاد جشنواره توضیح داد: «هدف از برگزاری این نشست بررسی چالش‌ها و موانع پیش روی قانون کپی رایت در ایران است چرا که در این چهل سالی که از پیروزی انقلاب اسلامی‌ایران می‌گذرد ما نتوانستیم در این زمینه به توفیقاتی دست پیدا کنیم و امیدوارم با برگزاری این نشست بتوانیم شاهد طرح مسائل موثری در این حوزه باشیم.»
بابک چمن آرا تهیه کننده، ناشر و مدیر مرکز موسیقی «بتهون» هم در این نشست ضمن ارائه تاریخچهای از مطرح شدن موضوع صیانت قانونی آثار موسیقایی در کشورمان توضیح داد: «پس از پیروزی انقلاب اسلامی‌موضوع کپی رایت در حوزه موسیقی یکی از مسائل مهمی‌بود که مورد توجه ناشران این حوزه قرار گرفت؛ ولی متاسفانه آن طور که باید به آن توجهی نشد و این موضوع که از دوران پیش از انقلاب موجب ایجاد دغدغه‌های میان ناشران شده بود، همچنان به عنوان یکی از بزرگترین معضلات حوزه موسیقی مطرح می‌شود.»
او در پاسخ به اظهارات رضا مهدوی مبنی بر فراوانی تولید آثار موسیقایی در چهار دهه اخیر توضیح داد:« قطعا به دلیل افزایش جمعیت مخاطبان موسیقی، ما شاهد تولیدات بیشتری نسبت به دهه‌های قبل هستیم. حتی پیش از انقلاب در حوزه موسیقی محلی و نواحی از تولیدات مناسبی برخوردار نبودیم . از سوی دیگر در همین چهار دهه به مرور وقتی جلو آمدیم صنعت موسیقی نیز در ایران مجبور شد، تا توجه به ماجرای نشر آثار ارکسترها را نیز محدود کند. در این چارچوب ناشر مجبور شده تا نسبت به انتشار تولیدات ارکسترال دست به کاری نزند مگر اینکه در پشتوانه ماجرا یک نهاد دولتی حضور داشته باشد که بتواند در این زمینه کمک‌هایی را انجام دهد. به هر حال به لحاظ کمیت ما شاهد افزایش زیاد و تاثیرگذار تولیدات موسیقی در دهه‌های اخیر بودیم. »
چمن آرا درجواب پرسش دیگر کارشناس برنامه درباره چرایی علاقه افراد برای ورود به حوزه تهیه کنندگی موسیقی نیز اظهار کرد: «ناشرانی که طی 10 سال گذشته تبدیل به تهیه کننده شدند همه هنرمندانی بودند که در زمانی با ناشر خودشان با مشکل مواجه شدند و مجبور شدند که خودشان دست به تولید و انتشار آثارشان بزنند. در این میان عدهای هم بودند که در این زمینه به موفقیت‌های خوبی دست پیدا کردند؛ اما یکسری هم بودند که به موسیقی به چشم اقتصادی نگاه می‌کردند و در سالهای اخیر نیز به سمت اجراهای زنده گرایش پیدا کردند کما اینکه این افراد نیز به توفیقاتی در حوزه علاقه‌مندی خود رسیدند.»
شهاب منا پژوهشگر و ناشر موسیقی هم در این نشست تخصصی گفت: موضوع کپی رایت یکی از مسائل مهمی‌در عرصه موسیقی است که از دوران پیش از پیروزی انقلاب اسلامی‌نیز مورد توجه قرار گرفت. در این میان موضوع تکنولوژی به شدت جنبه تخریبی برای رعایت حقوق مولفان موسیقی پیدا کرد به طوری که می‌توان گفت مسائل اقتصادی و پیشرفت روز افزون موضوع تکنولوژی در حوزه موسیقی واقعا تبدیل به یک مانع بزرگ برای تحقق بحث کپیرایت در ایران شد. ما در این حوزه می‌بینیم که به دلیل گرانی تولیدات موسیقی متاسفانه شرایط در چارچوبی قرار گرفته که در حوزه کپی رایت شاهد اتفاقات خوبی نبودیم. »
وی همچنین با ارائه مستنداتی تاریخی از تلاش ناشران برای حفظ و گرداوری آثار بزرگان موسیقی به موضوع توزیع و نشر آثار موسیقایی در برخی کشورها و مشکلات پیش روی ناشران در این حوزه اشاره کرد و گفت: « اگر بخواهم درباره ماجرای تولید کتاب موسیقی توضیحاتی را ارائه دهم می‌توانم به این نکته اشاره کنم که در سالهای اخیر برخی افراد حوزه نشر به واژه «کتاب سازی» نزدیکتر هستند تا تولید آثار فرهنگی درست، زیرا این افراد به موضوع کتاب به مثابه یک کارت ویزیت نگاه می‌کنند. این موضوع متاسفانه رشد فزایندهای پیدا کرده و اتفاق ناخوشایندی است که باید درباره آن تمرکز بیشتری صورت گیرد. در حالیکه بنده به خاطر دارم در دهه شصت شرایط به گونه ای دیگر بود و نظارت‌های بیشتری در حوزه کیفیت نشر موسیقی وجود داشت. البته اینکه ناشران تحت قوانین خاص محدود شوند خود مانع خلاقیت است ولی جنبه مثبت این رویکرد نظارتی زمانی است که برخی ناشران ناپخته خود را در برابر مانعی می‌بینند که نمی‌توانند هر کتابی را در دسترس مخاطبان قرار دهند. متاسفانه در این سال‌ها نظارت علمی‌در حوزه نشر موسیقی به ویژه در وزارت ارشاد وجود ندارد و برخی دوستان به این موضوع صرفا به عنوان یک فعالیت اقتصادی نگاه می‌کنند که ممکن وجوه علمی‌هم نداشته باشد »
منا افزود: «متاسفانه طی سالهای اخیر به دلیل فقدان نظارت کیفی چه از سوی برخی ناشران و چه از سوی دولت ما شاهد اتفاقات خوب و با کیفیتی در حوزه نشر موسیقی نیستیم. کما اینکه سهولت در صدور مجوز برای ناشران کار را هم راحتتر کرده و شرایط را به گونهای رقم زده که در برخی نقاط ما شاهد گردآوری یک جزوه آموزشی صرف هستیم که واقعا کتاب‌های با کیفیتی هم نیستند. البته ما در دهه 70 به بعد شاهد یک جهش بسیار مثبت در حوزه تولید کتاب موسیقی با کیفیت بودیم که دربرگیرنده اتفاقات خوبی هم بود.»
چمنآرا نیز در ادامه این صحبتهای شهاب منا توضیح داد: «من یادم می‌آید زمانی کتاب فروشی به نام «اسکندریان» وجود داشت که منبع بسیار خوبی برای اهالی موسیقی بود اما همین کتاب فروش ناقض اصلی قانون کپی رایت بود به طوری که همین کتاب فروشی می‌آمد و از نسخه اصلی کتابی که در منبع ارزشمند خود داشت کپی می‌کرد و در اختیار مشتریان قرار می‌داد. البته در این زمان راهی وجود نداشت چرا که بسیاری از هنرمندان واقعا نه ثروت مناسب و نه شرایط کپی این آثار را داشتند. به طور کلی باید بگویم دهه 50 شرایطی را ایجاد کرد که هم در حوزه نظارتی و هم در حوزه هنرمندان موضوع کپی رایت مورد بی توجهی قرار گرفت.»
وی افزود: « در این میان می‌توان به یک نکته اشاره کرد و آن آشنا سازی مخاطبان از همان دوران کودکی و دانش آموزی است. یعنی اگر بخواهیم از همان آموزش و پرورش موضوع رعایت کپیرایت را در همان محیط آموزشی نهادینه کنیم قطعا شاهد رعایت سلسله مراتب فرهنگی در قانون کپی رایت هم خواهیم بود. من صادقانه می‌گویم که مردم واقعا نمی‌دانند که قانون کپی رایت و رعایت آن دارای چه اهمیتی است؟متاسفانه ما هم اکنون در شرایطی هستیم که به دلیل همین عدم آگاهی مردم و حتی برخی تولیدکنندگان آثار فرهنگی مختلف شاهد اتفاقات ناگواری در حوزه قانون کپی رایت هستیم که می‌تواند از همان دوران طفولیت به مردم آموزش داده شود.»
رضا مهدوی در این بخش از برنامه بود که با طرح موضوع تدوین متدهای آموزشی در حوزه موسیقی طی ادوار مختلف تاریخ موسیقی ایران و تدوین الگوهای آموزشی در حوزه موسیقی توسط برخی هنرمندان تازه کار در دوران معاصر از مهمانان خواست تا نظر خود را در این زمینه ارادئه دهند.»
شهاب منا در این باره توضیح داد: «قطعا تدوین متد آموزشی موضوع بسیار سختی است که هر هنرمندی نمی‌تواند این کار به صورت علمی و اموزشی ارائه دهد. این کار نیازمند سابقه زیاد افراد در حوزه تدریس است که باید با در نظر گرفتن تمامی‌جوانب انجام شود . متاسفانه ارائه این متدهای آموزشی غیراستاندارد در سالهای اخیر بهانه خوبی هم برای شهرت شده و اگر چه این آثار در بسیاری از موارد با استقبال مواجه نمی‌شود اما این موضوع نکته مهمی‌است که باید در ارتباط با حقوق مصنف و مولف به آن توجه بیشتری کرد.»
او افزود:«مولف و مصنف در حوزه نشر موسیقی آنچنان از حقوق مناسبی برخوردار نیست و این موضوع بیشتر در حوزه واسطه هاست که گویا نفع بیشتری برای آنها دارد. ما اکنون بسیاری از ناشران را داریم که به صرف عشق و تولید فرهنگی دست به تولید آثار موسیقایی می زنند و در آمد خود را از محل های دیگری به دست می آورند.»
بابک چمنآرا نیز در ادامه این نشست به مساله قیمت گذاری آثار موسیقی در حوزه نشر و تولیدات اشاره کرد و گفت: «بحث قیمتگذاری کالاهای فرهنگی موضوعی است که اصلا در حد و اندازه های صرف هزینه های انجام گرفته برای آثار موسیقایی نیست. در حالی که برخی از کالاهای اولیه هستند که قیمتهای جهانی دارند ولی ناشران و فروشندگان هنوز مختار به افزایش یا قیمتگذاری آن نیستند. این موضوع یکی از مهمترین مباحثی است که باید در این حوزه مورد بررسی قرار گیرد. من فکر میکنم بالا یا پایین آمدن کالاهای موسیقایی تاثیری در روند اجرایی شدن یا نشدن موضوع کپی رایت ندارد.»
او در بخش پایانی صحبتهای خود تصریح کرد: «اینکه ما تا الان راجع به گذشته دور و نزدیک موضوع کپی رایت صحبت میکردیم می تواند مورد توجه باشد اما به نظرم اکنون در شرایطی هستیم که باید به فکر آینده باشیم. ما وارد دنیای دیجتیالی شدم که باید حضور در آن را بپذیریم . البته در این راه باید به فکر جدی برای راه حلی در جهت اجرای درست قانون کپی رایت باشیم.»
شهاب منا نیز در این بخش از برنامه گفت:« یکی از موضوعاتی که در حوزه نشر موسیقی می تواند به عنوان یک نگاه مثبت تلقی شود ،جایگزین شدن سخت افزار به جای تولیدات فعلی حوزه موسیقی است که هم قابلیت دسترسی افراد را محیا می کند و هم از بار اقتصادی سبک تری برخوردار است اما در این حوزه هم موضوع نشر دیجیتال موضوع مهمی است که باید به آن توجه کرد که همین توجه ارتباط مستقیمی با عدم تحقق قانون حمایت از مولف و مصنف در موسیقی ایران دارد.»
