کشته شدند. در یک شب در دو خیابان، به یک دلیل. بامداد دوشنبه*ای که گذشت، در خیابان شریعتی و بزرگراه همت تهران دو ماشین مدل بالا تصادف کردند و روی هم پنج نفر به دلیل شدت تصادف کشته شدند. تا اینجای ماجرا، قضیه عادی است. حادثه*ای مثل بقیه حوادثی که روزانه در خیابان*های تهران اتفاق می*افتد؛ تصادف پورشه زردرنگی که در خیابان شریعتی با سرعت و به دلیل نامعلوم به درخت برخورد کرد و دو پسر و دختر جوان در آن کشته شدند و داستان خودروی بی*ام دبلیویی که در بزرگراه همت با سرعت بالا و آنهم به دلیل نامعلوم از مسیر خارج شد، به گاردریل خورد و چهار سرنشین آن از اتومبیل پرت و سه نفر از آنها کشته شدند.
به گزارش شهروند، مثل همیشه شایعه*ها یکی*یکی از راه رسیدند؛ بعضی گفتند یکی از سرنشینان بی*ام دبلیویی که با سرعت ١٧۶ کیلومتر در بزرگراه همت حرکت می*کرده، «فرزاد حسنی»، مجری تلویزیون بوده و بعضی گفتند مالک پورشه زردرنگی که در خیابان شریعتی با درخت برخورد کرد، «هوتن قلعه*نوعی»، پسر «امیر قلعه*نوعی»، سرمربی تیم فوتبال استقلال تهران است. شایعه*ها البته با تشخیص هویت سرنشینان این دو خودرو یکی*یکی تکذیب شدند، داستان اما از وقتی عوض شد که خبر این دو تصادف همه جا پیچید و معلوم شد سرنشینان این خودروها از طبقات بالا یا به اصطلاح «بچه پولدار» بوده*اند. برای همین هم بود که تعداد زیادی از کاربران اینترنتی به صفحه اینستاگرام این افراد رفته و با نظرهایی که پایین عکس*های آنها نوشتند، همه را تعجب*زده کردند؛ وجه مشترک تعداد زیادی از این نظرها هم یک موضوع بود: اعلام رضایتمندی از مرگ جوانانی که «با پول پدرهایشان، ماشین*های گران سوار می*شوند و با ویراژ در خیابان*های تهران، جان بقیه را به خطر می*اندازند.»
[فقط کسانی که در سایت عضو شده اند قادر به مشاهده لینک ها هستند عضویت در سایت کمتر از 1 دقیقه ست. برای عضو شدن در سایت کلیک کنید...]
[فقط کسانی که در سایت عضو شده اند قادر به مشاهده لینک ها هستند عضویت در سایت کمتر از 1 دقیقه ست. برای عضو شدن در سایت کلیک کنید...]
ماجرا اما فقط به این*جا ختم نشد؛ کاربران اینترنتی، صفحه*ای را برای تنها زن قربانی یکی از این تصادف*ها ساختند، عکس*هایش را از صفحه شخصی او در اینستاگرام به این صفحه منتقل کردند و تا لحظه تنظیم این گزارش، در صفحه جدید و صفحه شخصی «پریوش»، زن ٢۵ساله، حدود ١٨*هزار نظر نوشتند؛ نظرهایی که فقط نظر شخصی نیست و تعداد زیادی از آنها مربوط به درگیری*های لفظی کاربران است. عده*ای از مرگ این زن که عکس*های بدون حجاب از خودش در صفحه*اش منتشر کرده، خوشحال بودند و عده*ای به این افراد تاختند و از آنها خواستند«به جای این حرف*ها برای این زن جوان فاتحه بخوانند.» تعداد «فالوئر»های «پریوش» در اینستاگرام هم حالا خیلی بیشتر شده؛ حالا از صفحه او که تا قبل از مرگش ٢٠*هزار فالوئر داشت حدود ۴٠*هزار نفر دیدن می*کنند. اینها فقط نمونه*هایی از نظرهایی است که کاربران برای او نوشته*اند: «سارا» نوشته: «اون موقع که با این سر و وضع تو خیابونا می*گشتی، باید به فکر این روزت هم می*بودی. همون بهتر که مردی.»
[فقط کسانی که در سایت عضو شده اند قادر به مشاهده لینک ها هستند عضویت در سایت کمتر از 1 دقیقه ست. برای عضو شدن در سایت کلیک کنید...]
و «کیمیا» این*طور ادامه داده است: «امان از کمبود*ها و فخر فروشی. مطمئناً اگر این ماشین*های مدل بالا را زیر پای فرزنداشون نمیذاشتن آنها هم این بلا سرشان نمی*آمد. همین مدل ماشین*ها را در خارج از ایران روزی* هزار بار می*بینی اما نه تصادف می*کنند به خاطر خودنمایی و سرعت بالا، نه برای خودشون و نه برای دیگران مصیبت*ساز می*شوند.» همه اما نظرشان با آنها یکی نیست و همین هم باعث شده تعداد زیادی از کاربران صفحه «پریوش» به جان هم بیفتند. بعضی*ها هم از ناراحتی تعداد زیادی از کاربران از مرگ این زن جوان ناراحتند؛ نمونه*اش هم این: «خدایش بیامرزد. فقط با خود چنین می*پندارم که اگر جای پورشه، پراید و به جای خیابان شریعتی، راه*آهن و به جای خانمی خوش*پوش، یک خانم با ظاهر به اصطلاح دمده بود، باز هم این ملت به این اندازه ناراحت می*شدند؟ جامعه ما نیازمند اصلاحات بیشتری است. قصدم به هیچ*وجه بی*احترامی به این بزرگوار نیست فقط کمی از مردمان سرزمینم دلخورم.»
[فقط کسانی که در سایت عضو شده اند قادر به مشاهده لینک ها هستند عضویت در سایت کمتر از 1 دقیقه ست. برای عضو شدن در سایت کلیک کنید...]
و در جواب او کسانی مانند «کیوان» اینطور نوشته*اند: «آدم*های نوکیسه آخرین مدل ماشین*های لوکس و پرسرعت رو در اختیار فرزندانشون میذارن و فرهنگ نداشته این افراد باعث چنین تصادف*هایی میشه چه در مستی چه در هوشیاری مشکل عدم توانایی در تخمین احتمال بروز حادثه است. گذشته از این چیزهایی که در ذهن عموم شکل می*بنده مفاهیمی مثل پولدار، ماشین آخرین سیستم، جوان*های نوزده بیست ساله و نهایتا یک مرگ احمقانه است که اکثر واکنش*های منفی و بی*تفاوت به چنین خبری رو شکل میده.» و این هم از نظر «الهه» که نظرش را زیر همه عکس*های او کپی کرده است: «تازه به دوران رسیده که باشی همین میشه نتیجه*ا*ش.»
[فقط کسانی که در سایت عضو شده اند قادر به مشاهده لینک ها هستند عضویت در سایت کمتر از 1 دقیقه ست. برای عضو شدن در سایت کلیک کنید...]
این اولین بار نیست که بعد از اتفاقاتی، کاربران ایرانی اینترنت به تکاپو می*افتند و نظرهای انتقادآمیز و همراه با ناسزا می*نویسند؛ نمونه*اش در همین یکی دو*سال اخیر مراجعه تعداد زیادی از ایرانی*ها به صفحه فیس بوک «لیونل مسی»، فوتبالیست آرژانتینی که در جام*جهانی فوتبال به ایران گل زد یا داور مسابقه ایران و عراق در جام ملت*های آسیا. در این مدت تعدادی از جامعه*شناسان و تحلیلگران این موضوع را تحلیل کردند اما با همه اینها این اولین بار است که کاربران ایرانی رکوردی جدید را از خود به جای می*گذارند و واکنش جدیدی را نشان می*دهند؛ واکنش و حتی رضایتمندی از مرگ جوانان پولدار؛ موضوعی که حالا جامعه*شناسان و روانشناسان می*گویند باید یک بار دیگر تحلیلگران اجتماعی را به تکاپو بیندازند. «ناصر قاسم*زاده»، روانشناس و دبیر انجمن حمایت از سلامت و بهداشت روان جامعه یکی از آنهاست.
او در گفت*وگو با «شهروند» این موضوع را با مسأله شکاف طبقاتی در ایران تحلیل می*کند: «ما در جامعه ایران دچار شکاف طبقاتی وسیعی هستیم؛ در سال*های گذشته شاهدیم که عده*ای بیش از اندازه مرفه شده*اند و عده زیادی بیش از اندازه نیازمندند. عوامل متعددی در این قضیه دخالت دارد؛ یکی از این دلایل نظام بیمارگونه اقتصاد ما است. ما در سال*های اخیر شاهد زندگی افرادی بوده*ایم که یک*شبه به میزان بیش از حد از توانمندی می*رسند، رفاه*زده می*شوند و به نوعی زندگی*شان با اطرافیانشان فاصله زیادی می*گیرند. البته من در مشاوره*هایم دیده*ام که تعدادی از آنها از افسردگی هم رنج می*برند، مثلا چون جزو طبقه متوسطند یک مرتبه اوج می*گیرند و این باعث می*شود طیف انتخابشان برای رفت*وآمد محدودتر *شود.»
[فقط کسانی که در سایت عضو شده اند قادر به مشاهده لینک ها هستند عضویت در سایت کمتر از 1 دقیقه ست. برای عضو شدن در سایت کلیک کنید...]
او ادامه می*دهد: «اتفاق دیگری که می*افتد این است چون فرد زحمت زیادی نمی*کشد، خواست*هایش مادی است و باعث می*شود رفاه*زدگی را بیش از پیش تجربه کند و در ذهن عامه مردم این فرد، این سطح مالی را به صورت نامشروع به دست آورده است. از طرف دیگر شرایط ویژه*ای که در جامعه هست در این موضوع دخیل است. ما چندین*سال است که درگیر تحریم*ها هستیم و فشارش را قشر کارگر و کارمند تحمل می*کنند. از طرف دیگر اشتغال و بیکاری و تورم، همه اینها دست به دست هم می*دهند تا ما با عامه*ای روبه*رو باشیم که همیشه نیازمندند، همیشه خسته*اند، کمترین امکانات رفاهی را دارند و فقط اسمش هست که در تهران زندگی می*کنند. آنها رفته*رفته به نوعی سرکوب می*شوند و به*ویژه نسل جوان در نیازهای طبیعی جسم و روحشان، یک نوع خشم فروخورده را با خودش حمل می*کند.»
به گفته این روانشناس: «مردم این طبقه این فکر را دارند که شکست خورده*اند و یک نوع نارضایتی درونی در طبقه متوسط ایجاد می*شود. این حس درون آنها می*آید که سهم ما از زندگی را این گروه مرفه چند*درصدی که درآمدشان هم مشروع نیست استفاده می*کنند و فقر و فلاکتش برای ما است. از طرف دیگر نبود نظارت*های صریح و مستمر از سوی دستگاه*های نظارتی این اختلاف*ها را ایجاد می*کند به نوعی که آرام*آرام وجدان اخلاقی فرد از دست می*رود به*طوری که بود و نبود این افراد برایشان فرقی نمی*کند. تمام این مسائل باعث می*شود که افراد در برخورد با مسائلی که می*تواند روح انسان را جریحه*دار کند، خیلی عادی برخورد می*کند. به نظر من نقش دولت در این*جا خیلی مهم است. دولت می*تواند اجازه دهد که به این موضوع دامن زده شود؛ با نظارت و توزیع مناسب ثروت. دولت می*تواند به جای یارانه*ها، سوبسید تفریحی به مردم بدهد.»
[فقط کسانی که در سایت عضو شده اند قادر به مشاهده لینک ها هستند عضویت در سایت کمتر از 1 دقیقه ست. برای عضو شدن در سایت کلیک کنید...]
قاسم*زاده معتقد است: «در جوامع دارای بحران همه دست*به دست هم می*دهند که از هم مراقبت کنند تا بحران رفع شود. آیا این در جامعه ما وجود دارد یا هر ** به فکر خودش است؟ ما باید یک برنامه رفاه عمومی را پیاده کنیم. می*توان شرایط جامعه را به سمتی برد که حس نوعدوستی در جامعه ما تقویت شود. ما به نوعدوستی، مهمان*دوستی و حرمت گذاشتن زبانزد بوده*ایم ولی چرا به این وضع افتاده*ایم؟ دلیلش پاسخگو نبودن به نیازهای مردم و وجود نداشتن سیاست مناسب فرهنگی است. سازمان جهانی بهداشت تصویب کرده که دولت*ها موظفند به شهروندانشان امنیت شغلی، اقتصادی، روانی، اجتماعی و… بدهد که مجموعه*اش سلامت اجتماعی نام دارد. دولت*ها نباید به دنبال مطالبات سیاسی خودشان باشند چون مردم این وسط قربانی می*شوند. اتاق فکری باید باشد که مصلحت جامعه در آن اندیشیده شود. اگر اینها به شهروندان تعلق بگیرد، نوعدوستی در آنها تقویت می*شود.»
واکنش*های مردم اما در دو روز گذشته فقط به مرگ «پریوش» نبوده است؛ حالا زیر همه خبرهایی که درباره مرگ بی*ام دبلیو سوارانی که دوشنبه در تصادف جان باختند، منتشر شده و در صفحه*های مختلف فیس*بوک، تعداد زیادی نظر دراین*باره ثبت شده است. اینها نمونه*هایی از آنهاست: « این اتفاقات یک*شبه نمی*افته، پدرومادرها وقتی بچه*های هفت هشت ساله دارن، باید بدونن که به سرعت هفده هجده ساله میشن و اونوقت خیلی نمیتونن روی رفتارهاشون اعمال قدرت و اظهارنظر کنن، پس بهتره که از همون زمان کودکی یه مشاور خانواده داشته باشن و با توجه به گرایشات هیجانی بچه*ها اطلاعات لازم رو به موقع بهشون بدن، چون وقتی تمایل و تب یه کاری تو نوجوونا ایجاد میشه، خیلی سخت میشه اونارو دعوت به تفکر منطقی کرد. این عزیزان از دست رفته اگر به موقع و درست تخلیه هیجان می*کردند قطعا آن*قدر مفت و دلخراش جونشونو از دست نمیدادن. با توجه به شایع شدن سندرم بچه مایه*داری بهتره که در تقویت جنبه و ظرفیت خود و فرزندانمون جدی باشیم.»
[فقط کسانی که در سایت عضو شده اند قادر به مشاهده لینک ها هستند عضویت در سایت کمتر از 1 دقیقه ست. برای عضو شدن در سایت کلیک کنید...]
«مسعود» هم دراین*باره نوشته است: «اگر محل مناسبی باشه که جوانان ما بتوانند هیجانات جوانی را که طبیعی هم هست آن*جا به نمایش بگذارند، خانواده*ها این*گونه تا ابد داغدار جگرگوشه*هایشان نمی*شدند.»
«مریم» نظرش را این*طور نوشته است: «باز خوبه طرف ٢٢*سال مثل آدم زندگی کرد نه مثل ما که نود*سال عمر می*کنیم و هر سال از* سال قبل بدتر.»
نظراتی که حالا جامعه*شناسان درباره آنها در حال نظر دادنند. از نگاه او آنچه در روزهای اخیر و در جریان تصادف خودروهای لوکس در جامعه بازتاب داشته ناشی از زوال سرمایه اجتماعی در جامعه ایران است. به گفته او در تحلیل این واکنش اجتماعی، باید به این پرسش پاسخ داد که به چه دلایلی باید به این*جا برسیم؟ او می*گوید: «این*که اخلاق در جامعه ما فروکش می*کند، به این دلیل است که سرمایه اجتماعی که از آن بد استفاده می*کنیم، رو به زوال است و یکی از خروجی*هایش همین است که الان در این واکنش*های اجتماعی شاهدیم. جامعه سایبری حوزه هیجانات، احساسات و مد است و به محض این*که حرکتی آغاز می*شود افراد دیگر هم به دنبال آن راه می*افتند و به عبارت دیگر در فضای مجازی جوی ایجاد می*شود و این جو یک سپر روانی ایجاد می*کند.»
تحلیل دیگر مهاجری این است که مردم با این روش پیام می*دهند و حرف*هایشان را می*زنند. به گفته او بررسی و تحلیل این پیام*ها برای مسئولان خوب است چرا که در این پیام*ها می*توان بخشی از حرف*های مردم را شنید که در حالت عادی آن را بر زبان نمی*آورند در واقع این پیام*ها به صورت غیرمستقیم دیدگاه*ها و نظرات واقعی مردم را درباره شرایط اجتماعی نشان می*دهد. مردمی که نسبت به نابرابری*های اجتماعی نگران و ناراحتند. آنطور که این جامعه*شناس می*گوید، انتقاد و به عبارتی حمله کاربران به صفحه دختری که جان خودش را در تصادف اخیر از دست داده را می*توان با توجه به پیامدهای افزایش فاصله طبقاتی در ایران تحلیل کرد.
او می*گوید: «در ١٠*سال گذشته بر خلاف این*که دولتی داشتیم که شعارهای مردم محورانه می*داد اما نتیجه سیاست*هایش افزایش نابرابری*های اجتماعی بود. در همین دوران ثروت چند صد*میلیارد دلاری درآمد نفت وارد جامعه شد و دست طبقات پایین نیفتاد و سودش به حساب نوکیسه*ها یا طبقات اجتماعی بالا رفت. این فاصله طبقاتی ناخودآگاه در چنین واقعه*هایی خودش را نشان می*دهد. هرچه شکاف طبقاتی بیشتر شود نشانه این است که نفرت بین آنها بیشتر است، بالایی*ها پایینی*ها را افراد بی*سواد و به درد نخوری می*دانند و پایینی*ها هم بالایی*ها را آدم*های بی*مصرف و سوءاستفاده*گر. در چنین وقایعی ما باید لایه*های پنهان اعتراض*ها را ببینیم. یک طرف باید به اوج تنفر برسد که مرگ دیگران دلیلی برای خوشحالی*اش باشد و نقطه اوج فاصله طبقاتی همین نفرت است.»
به گفته مهاجری، «بهترین جامعه جامعه*ای است که طبقه متوسطش پهن باشد، در چنین جامعه*ای نفرتها کمتر می*شود و طبقه متوسط سوپاپ اطمینان یک جامعه است این درحالی است که در ایران طبقه متوسط درحال لاغر شدن و ضعیف*تر شدن و طبقه بالا درحال بسیار پولدار شدن است و طبقه پایین هم به سمت بی*پول*تر شدن پیش می*رود و یکی از نشانه*های از بین رفتن طبقه متوسط، کمرنگ شدن اخلاق است که نشانه*های این بی*اخلاقی در زندگی امروزی کاملا پیداست.»
